وقتی کودکان قشقرق به پا میکنند، شام نمیخورند یا از خوابیدن امتناع میورزند، مادرها ممکن است به شوخی بگویند که بچهها دارند سالهایی از عمرشان را کوتاه میکنند.
اما تحقیقات جدید نشان میدهد که شاید این شوخی خیلی هم دور از واقعیت نباشد.
تحلیل اسناد تاریخی حاکی از آن است که عمر برخی از مادران ممکن است به ازای هر فرزندی که به دنیا آوردهاند، تا شش ماه کاهش یافته باشد. بهویژه زنانی که در سختترین شرایط زندگی میکردند، بیشترین آسیب را از این وضعیت دیدهاند.
پژوهشگران حوزه فرگشت، اسناد ثبت شده در کلیساها شامل ثبت تولدها و مرگومیرها در یک جامعه را مربوط به ۴۶۸۴ زن که در حوالی زمان «قحطی بزرگ فنلاند» بین سالهای ۱۸۶۶ تا ۱۸۶۸ زندگی میکردند، بررسی کردند.
به گفته دکتر یوان یانگ، پژوهشگر ارشد این مطالعه از دانشگاه گرونینگن هلند، آنچه در آن دوران رخ داده، یکی از «وحشتناکترین قحطیها در تاریخ اخیر اروپا» بوده است.
دکتر یانگ و تیمش، شامل پروفسور هانا داگدیل، پروفسور ویرپی لومهآ و دکتر اریک پوستما، دریافتند زنانی که در دوران قحطی زایمان کرده بودند، به ازای هر فرزند، امید به زندگیشان شش ماه کاهش یافته بود.
یافتهها نشان میدهد که این ممکن است به این دلیل باشد که مادران مقدار زیادی از انرژی خود را به جای ترمیم سلولهای بدنشان، صرف تولید مثل کردهاند، که این وضعیت خطر ابتلا به بیماری در سالهای بعدی زندگی را افزایش میدهد.
اما در زنانی که پیش یا پس از قحطی زندگی کرده بودند، هیچ رابطهای بین طول عمر و زایمان یافت نشد.
دکتر یانگ میگوید: «ما فقط این بدهبستان را در زنانی میبینیم که در دوران باروری زندگیشان، قحطی رخ داده است.»
این نشان میدهد محیطی که زنان در دوران باروری خود در آن زندگی میکردند، عامل کلیدی بوده است.
چرا فرزند داشتن بر طول عمر تاثیر میگذارد؟
یکی از توضیحات ممکن، این است که تاثیرات بلندمدت سلامت ناشی از بچهدارشدن ممکن است در شرایط سخت محیطی تشدید شود.
مدتهاست که میدانیم مادران، تا حدی به دلیل افزایش وزن و استرس فیزیولوژیک، در معرض خطر ابتلا به بیماریهای قلبی-عروقی و متابولیک هستند.
دکتر یانگ میافزاید: «همچنین یک توضیح بالقوه وجود دارد که خود فرایند بارداری، شیردهی و بزرگ کردن فرزند در این دوران، باعث تحلیل منابع بدن مادر میشود.»
بارداری و شیردهی به انرژی زیادی نیاز دارند؛ به این معنی که در دوران قحطی، مادران تازه زایمان کرده حتی انرژی کمتری برای حفظ عملکردهای بدنی دارند که از ابتلا به بیماریها در سالهای بعد جلوگیری میکند.
دکتر یانگ توضیح میدهد: «ممکن است در این جوامع، که زنان فرزندان بسیار بیشتری به دنیا میآورند و شاید بین هر زایمان زمان بهبودی کافی نداشته باشند، [تأثیرات بر سلامت]تشدید شود.»
او میافزاید، چون این مطالعه، دادههای تاریخی را بررسی کرده و نه دادههایی در شرایط کنترلشده آزمایشگاهی، نمیتوان با قطعیت سخن گفت.
«بدهبستان» بین تعداد فرزندان و طول عمر
یافتهها همچنین در زنانی که تعداد فرزندان بیشتری داشتند، بارزتر بود، اما به گفته دکتر یانگ، همه زنان به یک اندازه تحت تاثیر قرار نگرفتند.
او توضیح میدهد: «واقعاً این دو مفهوم مهماند: اندازههای بسیار بزرگ خانواده… و از این دست موارد قحطی.»
دهههاست که دانشمندان تفاوت میان گونههایی که عمر کوتاهتری دارند و فرزندان زیادی تولید میکنند، مانند موشها و حشرات، و گونههایی که عمر طولانیتر و فرزندان کمتری دارند، مانند فیلها، نهنگها و انسانها را بررسی میکنند.
یکی از نظریههای مطرح این است که بدن انرژی را به جای ترمیم سلولی، صرف تولید مثل میکند؛ چیزی که به روند پیری کمک میکند.
آیا زنان امروزی هم به همین شکل تحت تاثیر قرار میگیرند؟
دکتر یانگ میگوید: «مهم است که این یافتهها را در بافت تاریخیشان در نظر بگیریم؛ زمانی که نظامهای مراقبت بهداشتی مدرن به قوت امروز نبودند.»
او میافزاید: «در آن دوره، زنان به طور میانگین شاید چهار یا پنج فرزند داشتند که بسیار بیشتر از اندازه خانوادههای امروزی است.»
از دهه ۱۸۰۰ تاکنون، تعداد فرزندان در خانوادهها در سراسر جهان به شدت کاهش یافته است.
در سال ۲۰۲۳، میانگین تعداد فرزندان برای هر زن کمی بیش از دو بود؛ تغییری که تحت تاثیر دسترسی بیشتر به آموزش، اشتغال و روشهای پیشگیری از بارداری، و همچنین کاهش نرخ مرگ و میر کودکان حاصل شده است.
با این حال هنوز در کشورهایی مانند نیجر، چاد، سومالی و سودان جنوبی، زنان معمولا دست کم چهار فرزند دارند؛ و در سال گذشته، در بخشهایی از سودان و غزه، نهاد پشتیبانیشده توسط سازمان ملل برای مقابله با ناامنی غذایی، یعنی «طبقهبندی مراحل امنیت غذایی یکپارچه»، وضعیت قحطی اعلام کرده است.
دکتر یانگ میگوید هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است، اما این یافتهها نشان میدهد که احتمالاً این الگوها در برخی نقاط جهان همچنان در حال وقوع است.
منبع: بی بی سی
