زمین‌لغزش سیمره در منطقه ماژین، دهستان کولکنی، روستای گرز لنگر و دره دول در بخش ماژین شهرستان دره‌شهر استان ایلام واقع شده است.
این منطقه در دامنه شمال‌خاوری کوه کبیرکوه جای دارد. ارتفاع منطقه و شیب زیاد، همراه با ساختار سنگی ویژه، آن را محیط مساعدی برای رخداد زمین‌لغزش عظیمی کرده است. مطالعات زمین‌شناسی و تاریخ رسوبات نشان می‌دهد که این رخداد قریب به ۱۱ هزار سال پیش رخ داده است، بر پایه سن‌یابی رسوبات ایجاد شده در تالاب‌ها و دریاچه‌های موقت که در محل سد طبیعی به وجود آمده پس از زمین‌لغزش تشکیل شده‌اند.
میزان، ابعاد و اثرات این پدیده عظیم چیست؟ مساحت حدود بیش از ۱۰۰ کیلومتر مربع تحت تأثیر بوده است؛ طول مسیر لغزش (مسیر حرکت مواد لغزش یافته) تقریباً ۱۵ کیلومتر؛ عرض محدوده لغزش از قاعده کوه تا ارتفاعات کوه، حدود ۲۵۰۰ متر. ضخامت لایه سنگ‌های لغزش یافته (سازند آسماری) حدود ۳۰۰ متر برآورد شده است.
حجم مواد لغزش یافته در برخی تخمین‌ها نزدیک ۱۱ میلیارد متر مکعب است. چگالی متوسط سنگ آهکی منطقه (آهک سازند آسماری) در برخی مطالعات حدود ۲.۵ تن بر هر متر مکعب گرفته شده است؛ بنابراین وزن کل توده لغزش یافته حدود ۲۷ میلیارد تن برآورد شده است.
علل ایجاد شدن زمین لغزه چه بوده است؟ کارشناسان چند عامل را در وقوع این زمین‌لغزش کلان دخیل دانسته‌اند:شیب زیاد لایه‌های سنگی به ویژه سنگ آهک سازند آسماری؛ وجود سازند پایینی (پابده ‒ گورپی) در زیر لایه اصلی که نقش پایه‌ای برای لغزش داشته است؛ فرسایش قاعده سنگ‌ها به وسیله رودخانه کرخه؛ خالی شدن قاعده سنگ توسط جریان آب و فعالیت رودخانه‌ای؛ پدیده کارست (حفره‌های طبیعی در سنگ آهک) که باعث ضعیف شدن ساختار پایه شده؛ بارش شدید یا نزولات جوی فراوان پیش از رخداد لغزش؛ احتمال برخی ارتعاشات یا زمین‌لرزه‌ها به عنوان عامل تحریک‌کننده در آغاز حرکت. مسیر رودخانه‌های سیمره و کشکان در دامنه کبیرکوه مسدود شده و یک سد طبیعی پرآب شکل گرفته است.
این سد طبیعی سپس منجر به پدید آمدن دریاچه‌ای موقت یا تاریخی به نام دریاچه سیمره شده است. پس از لغزش، توده‌های سنگ و خاک به شکل ریزش عظیمی در پایین‌دست پراکنده شده‌اند و عوارضی، چون دره‌ها، توده‌های سنگی (گریان)، آبگیر‌ها و تالاب‌های موقت در دامنه و پایه لغزش شکل گرفته‌اند.
ثبت ملی و جهانیزمین‌لغزش سیمره به عنوان «زمین‌لغزه کبیرکوه» با شماره ثبت ۲۴۰ در تاریخ ۲۳ اسفندماه سال ۹۳ (هجری شمسی) در فهرست میراث طبیعی کشور ایران به ثبت رسیده است.
در منابع گوناگون، این زمین‌لغزش به عنوان بزرگ‌ترین یا یکی از بزرگ‌ترین زمین‌لغزش‌های جهان دانسته می‌شود، اما باید تأکید کرد که مقایسه‌ها از لحاظ معیار‌های مختلفی مانند حجم، وسعت، ضخامت و کاملاً مستند بودن متغیر است. به عنوان مثال، در ویکی‌پدیا آمده است که زمین‌لغزش سیمره “بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین زمین‌لغزش جهان” است.
با این حال، در فهرست‌های بین‌المللی زمین‌لغزش‌ها شاید نمونه‌هایی با خصوصیات نزدیک یا متفاوت وجود داشته باشند، و در برخی منابع علمی گفته شده که سیمره بزرگ‌ترین در نیم‌کره شرقی باشد.
محمد حاجی کریمی، دانشیار زمین‌شناسی دانشگاه ایلام در گفت‌وگویی می‌گوید:بررسی‌های توپوگرافی و زمین‌شناسی نشان می‌دهد که زمین‌لغزش سیمره نه فقط از نظر وسعت، بلکه از نظر حجم و ضخامت توده‌های لغزش یافته یکی از رخداد‌های بی‌نظیر است.
وی افزود: اگر حجم واقعی با دقت بیشتری سنجیده شود، ممکن است رتبه آن در فهرست بزرگ‌ترین‌های جهان قطعی‌تر شود. اما هنوز داده‌های دقیق و مقایسه‌پذیر بین‌المللی کافی نیست.
نسرین مرادی، کارشناس ژئومورفولوژی و مشاور محیط زیست منطقه در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس در ایلام می‌گوید:یکی از نکات جالب درباره سیمره این است که پس از لغزش، محیط زیست منطقه تغییرات جدی دیده: ایجاد تالاب‌ها، تغییر در مسیر آب، تخریب پوشش گیاهی و توزیع مجدد خاک و سنگ. اما در عین حال فرصتی است برای پژوهش‌های ژئومورفولوژیک و اکوتوریسم، اگر حفاظت صورت گیرد و تأثیرات منفی کنترل شوند.
زمین‌لغزش سیمره در شهرستان دره‌شهر استان ایلام یک پدیده زمین‌شناختی عظیم است که نه فقط در ایران بلکه در سطح جهانی مورد توجه است.
با وجود ثبت ملی و ادعای «بزرگ‌ترین» بودن، هنوز از نظر علمی لازم است داده‌ها مقایسه‌پذیرتر شوند: مقایسه با سایر زمین‌لغزش‌های بزرگ در دنیا (هم در حجم، ضخامت، جابه‌جایی، گستره) و استفاده از روش‌های نوین سنجش زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی. اگر حفاظت محیطی، کاوش علمی و برنامه‌ریزی گردشگری به صورت مسئولانه و همکاری بین دانشگاه، دولت محلی و جوامع بومی صورت گیرد، سیمره می‌تواند شاه‌کار طبیعی ایران باشد؛ شاه‌کاری که نه فقط برای دیدن است، بلکه برای فهم تاریخ زمین و نیرو‌های عظیم طبیعی.
منبع: فارس
